گزارش نخستين كارگاه پايان نامه‌نويسي اصطلاح‌شناسي پزشكي دوره اسلامي در دانشکده ادبیات

اين نشست با حضور فرید قاسملو (مدیر دایره‏المعارف تاریخ پزشکی فرهنگستان علوم پزشکی)، دکتر اصنافی (استادیار گروه کتابداری دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی)، دکتر عرفان‏منش (استادیار گروه کتابداری دانشکدة علوم تربیتی)، دکتر باستانی راد (استادیار گروه تاریخ)، دکتر شجاعی (استادیار گروه تاریخ)، دکتر حسینی (استادیار گروه عربی) و دکتر داوری اردکانی (معاون پژوهشی دانشکده ادبیات) و دانشجویان کارشناسی ارشد گروه های زبان و ادبیات فارسی، تاریخ و کتابداری در ساعت 10 صبح روز شنبه 10 اسفند ماه 1392 در اتاق 215 دانشكده ادبيات و علوم انساني برگزار شد. در این نشست سه مبحث به شرح زیر ارائه شد:

آقای قاسملو (سرپرست دايره‌المعارف تاریخ پزشکی اسلام و ايران) در باب آشنايي با طرح دايره‌المعارف پزشكي ايران و اسلام و تبيين نحوه حمايت اين نهاد از پايان‌نامه‌هاي تحصيلات تكميلي سخناني را مطرح نمودند. ايشان به رويكرد مشتري‌مداري فرهنگستان علوم پزشكي در تهيه پايان‌نامه‌هايي با موضوع اصطلاح‌شناسي پزشكي دوره اسلامي اشاره كردند. آقای قاسملو به دو ضرورت پرداختن به اصطلاح‌نگاري پزشكي به شرح زیر اشاره نمودند: 1. صيانت از زبان فارسي در مقام ويرايش زباني در مقالات دايره المعارف 2. نياز به وجود يك اصطلاح‌نامه جامع به عنوان گنج‌واژه‏ا‌ي برای نويسندگان، كاربران ‌و ويرايشگران. آقای قاسملو هدف از تهية پايان‌نامه‌ها را استخراج، پردازش و كنترل اصطلاحات پزشکی استخراج شده از متون فارسي و عربي بيان كردند. سرپرست دایره‏المعارف تاریخ پزشکی اسلام و ایران نحوة حمايت فرهنگستان علوم پزشكي جمهوري اسلامي از پايان‌نامه‌ها را به قرار زیر بیان نمود:

 

 1. حمايت مالي: تا سقف 10 ميليون ريال براي پايان‌نامه‌هاي دوره كارشناسي ارشد و 25 ميليون ريال در حمايت از نگارش پژوهش‌هاي دكتري؛ 

2. حمايت علمي: دانشجويان در پيشبرد پژوهش‌هايشان مي‌توانند از منابع چاپي و مجازي كتابخانه‌ي تخصصي دوره اسلامي فرهنگستان علوم پزشكي بهره ببرند؛ 

3. حمايت آموزشي: يك دوره آموزشي اصطلاح‌شناسي 30 ساعتي بر اساس نيازها‌ و حمايت مالي فرهنگستان علوم پزشكي براي دانشجويان علاقه‌مند برگزار خواهد شد تا در نگارش و پردازش مفاد پايان‌نامه‌ها مفيد واقع شود.

 

وی در ادامه به ارتباط برنامه‌ريزي زبان و اصطلاح‏شناسی پرداخت و اظهار داشت: برنامه‌ريزي در واقع تلاشي است آگاهانه براي تأثيرگذاري بر رفتارهاي زباني اهل زبان در حوزه‏های پيكره، شان و زبان‏آموزی و چون زبان در هر كشور از جمله مهمترين ارکان برنامه توسعه فرهنگي، اقتصادي و اجتماعي است، برنامه ريزي اصطلاحات نیز می‏تواند تأثير مثبتي بر سياست‌گذاري‌هاي علمي، آموزشي و روند توسعه همه جانبه يك جامعه داشته باشد. او متذکر شد اگرچه سير شتابنده جهاني شدن به واسطه تمایلات هویتی به طور معمول با فرآيند محلي شدن تعديل و جبران می‏گردد، برنامه‌ريزي بايد بر مبناي نيازهاي ارتباطات تخصصي جامعه انجام شود. دکتر داوری افزود: زبانهايي كه در برخي از حوزه‌ها كمبود واژه داشته باشند، به مرور زمان توانايي برقراري ارتباط در آن حوزه را از دست مي‌دهند و دقیقاً به همین دليل اصطلاح‏سازی در زبان مادري موجب غنای مفهومی زبان و به طور غیرمستقیم منجر به رفاه اجتماعي و اقتصادي مي‌گردد. معاون پژوهشی دانشکده ادبیات گفت: از جمله اصلي‌ترين مؤلفه‏های ارتباط تخصصي و انتقال دانش، اصطلاحات است تا آنجا که نبود اصطلاحات مناسب سبب بروز شكاف ديجيتالي مي‌شود، چرا كه بار اصلي ارتباطات بر عهده فناوري اطلاعات است و نقش زبان تخصصي در ايجاد ارتباط حوزه‌اي و بازنمايي دانش تخصصي و همچنين دسترسي به اطلاعات تخصصي نقشی بی بدیل است. و اظهار داشت: تا آنجا که زبان عمومي و زبان تخصصي و همچنين توسعه اجتماعي ـ اقتصادي ارتباط متقابل و پايداري با هم دارند و از اين رو برنامه‌ريزي اصطلاحات هم شامل زبان عمومي مي‌گردد و هم زبان تخصصي. او در ادامه به فر‌ايند تعامل و بده‏بستان زبان تخصصي و زبان عمومي اشاره کرد و در این میان از دو اصطلاح به دو مفهوم «واژه شدگي» و «اصطلاح شدگي» پرداخت. 

شبنم ميرسبحاني (دانش‌آموختة كارشناسي ارشد زبان‌شناسي دانشگاه شهيد بهشتي) مطالبي را با عنوان اولويت‌هاي موضوعي اصطلاح‌شناسي پزشكي دوره اسلامي و چگونگي پردازش اطلاعات بيان نمود. وي موضوعات مورد نياز براي تدوين پايان‌نامه‌ها را به  دو بخش تقسيم كرد: بخش نظري شامل: 1. لزوم اصطلاح‌نگاري و اصطلاح‌شناسي در حوزه علوم پزشكي 2. چگونگي تدوين اصطلاح‌نامه‌ پزشكي در دوره اسلامي3. الگوهاي اصطلاح‌شناسي و بخش عملي شامل: استخراج اصطلاحات از متون پزشكي فارسي و عربي مابين قرن‌هاي 2 تا 12 ه.ق.

او در ادامه پنج پايان‌نامة نگاشته شده در اين حوزه‌ي موضوعي را به شرح زیر معرفي نمود: