متن خبر:
فخرالدین ابوحامد عبدالحمید بن ابوالحدید معروف به ابن ابی‌الحدید، ادیب، متکلم، مورخ، شاعر و فقیه شافعی و اصولی معتزلی و از علمای سده هفتم هجری و از جمله بزرگترین علمای اهل سنت و از مهمترین شارحین نهج‌البلاغه است. آنچه در ادامه و به مناسبت سالروز شهادت حضرت علی (ع) آمده است، منقبت آن حضرت از زبان ابن ابی‌الحدید در مقدمه کتاب گرانسنگ شرح نهج‌البلاغه است.
گفتاری درباره نسب امیرالمومنین علی علیه‌السلام و بیان اندکی از فضایل درخشان او
او ابوالحسن علی، پسر ابوطالب است و نام اصلی ابوطالب عبد مناف است و او پسر عبدالمطلب است که نام اصلی او شیبه است و او پسر هاشم است که نام اصلی او عمرو بوده است و او پسر عبد مناف و او پسر قصی است. کنیه‌یی که بیشتر بر او اطلاق شده ابوالحسن است. به روزگار زندگی پیامبر (ص)، فرزندش امام حسن (ع)، پدر را به کنیه ابوالحسین و امام حسین (ع)، او را به کنیه ابوالحسن فرا می‌خواندند و به پیامبر (ص) پدر خطاب می‌کردند و چون پیامبر (ص) رحلت فرمود، آن دو علی (ع) را با عنوان پدر خطاب می‌کردند.
پیامبر (ص) به علی (ع) کنیه ابوتراب دادند و چنین بود که او را بر روی خاک خوابیده دیدند که ردایش بر کنار شده و بدنش خاکآلوده شده است. پیامبر (ص) آمدند و کنار سر او نشستند و او را از خواب بیدار کردند و خاک را از پشت او می‌زدودند و می‌فرمودند: بنشین که تو ابو ترابی؛ و این کنیه در نظر علی محبوبترین کنیه‌های او بود و هر گاه او را با آن فرا می‌خواندند شاد می‌شد. بنی‌امیه، خطیبان و سخنگویان خود را ترغیب می‌کردند که با ذکر این کنیه بر منابر به علی (ع) دشنام دهند و به گمان خود این کنیه را برای او مایه ننگ و نقصان قرار داده بودند و حال آنکه همانگونه که حسن بصری گفته است، به این وسیله بر آن حضرت زیور می‌پوشاندند...
... همچنین در مورد سن علی (ع) به هنگامی‌که پیامبر (ص) دعوت خود را در چهل سالگی آشکار فرمودند، اختلاف نظر است. از روایات مشهور، چنین استنباط می‌شود که عمر او ده سال بوده است و گروه بسیاری از اصحاب متکلم ما معتقدند که علی (ع) در آن هنگام سیزده ساله بوده است. این موضوع را شیخ ما ابوالقاسم بلخی اظهار داشته است. گروه نخست می‌گویند علی (ع) به هنگام شهادت شصت و سه ساله بوده و این گروه می‌گویند شصت و شش ساله بوده است. برخی از مردم هم چنین می‌پندارند که سن علی به هنگام مبعث پیامبر (ص) کمتر از ده سال بوده است، ولی اکثر مردم و بیشتر روایات بر خلاف این است.
احمد بن یحیی بلاذری و ابوالفرج علی بن حسین اصفهانی نوشته‌اند که قریش گرفتار خشکسالی و قحطی سختی شد. پیامبر (ص) به دو عموی خویش حمزه و عباس فرمودند: مناسب است در این قحط سال، اندکی از گرفتاری و سنگینی هزینه ابوطالب را متحمل شویم. آنان پیش ابوطالب آمدند و از او خواستند فرزندانش را به آنان بسپارد تا ایشان متکفل امورشان باشند. ابوطالب گفت عقیل را برای من بگذارید و هر کدام دیگر را که می‌خواهید ببرید و ابوطالب به عقیل محبت شدید داشت. عباس، طالب را انتخاب کرد و حمزه، جعفر را و پیامبر (ص) علی (ع) را انتخاب فرمود و به ایشان گفت: من کسی را برگزیدم که خداوند او را برای من و بر شما گزیده است و او علی است. گویند علی (ع) از شش سالگی در دامن و تحت کفالت پیامبر (ص) قرار گرفت. احسان و شفقت و مهربانی و کوشش پیامبر در راه تربیت علی گویی برای جبران و در عوض محبت‌های ابوطالب نسبت به خود بوده است، که چون عبدالمطلب در گذشت، ابوطالب آن حضرت را در دامن خود و کنف حمایت خویش گرفت؛ و این موضوع مطابق است با گفتار علی (ع) که می‌فرمود: من هفت سال پیش از آنکه کسی از این امت خدا را بپرستد، خدا را پرستیده‌ام و گفتار دیگرش که گفته است: هفت سال آوای وحی را می‌شنیدم و پرتو آن را می‌دیدم و پیامبر (ص) در آن هنگام هنوز ساکت و خاموش بودند، که اجازه تبلیغ و بیم‌دادن داده نشده بود؛ و همچنین است زیرا اگر به هنگام بعثت پیامبرسیزده ساله بوده باشد و در شش سالگی هم به پیامبر سپرده شده باشد، درست است که هفت سال پیش از همه مردم خدا را پرستیده باشد و تعبیر پرستش و عبادت در مورد کودک شش ساله صحیح است که به هر حال دارای قدرت شناخت و تمییز است و باید توجه داشت که عبادت و پرستش در آن هنگام عبارت از تعظیم و تجلیل از خداوند و خشوع دل و فروتنی کردن است، خاصه هنگامی‌که چیزی از جلال و آیات خدا را مشاهده کنند و اینگونه درک و احساس میان کودکان موجود است...
... و اینک من (ابن ابی‌الحدید) چه بگویم درباره بزرگمردی که دشمنانش به فضیلت او اقرار کرده‌اند و برای آنان امکان منکرشدن مناقب او فراهم نشده است و نتوانسته‌اند فضایل او را پوشیده بدارند؛ و تو (خواننده) می‌دانی که بنی‌امیه در خاور و باختر جهان بر پادشاهی چیره شدند و با تمام مکر و نیرنگ در خاموش کردن پرتو علی (ع) کوشیدند و بر ضد او تشویق کردند و برای او عیب‌ها و کارهای نکوهیده تراشیدند و بر همه منبرها او را لعن کردند و ستایشگران او را نه تنها تهدید کردند، که به زندان افکندند و کشتند و از روایت هر حدیثی که متضمن فضیلتی برای او بود، یا خاطره و یاد او را زنده می‌کرد جلوگیری کردند. حتی از نامگذاری کودکان به نام علی منع کردند و همه این کارها بر برتری و علو مقام او افزود. همچون مشگ و عبیر که هر چند پوشیده دارند بوی خوش آن فراگیر و رایحه دل‌انگیزش پراکنده می‌شود و چون خورشید که با کف دست‌ها و پنجه‌ها نمی‌توان پوشیده‌اش داشت و چون پرتو روز، که بر فرض چشم نابینایی آن را نبیند، چشم‌های بی‌شمار آن را می‌بینند.
و چه بگویم درباره بزرگمردی که هر فضیلت به او باز می‌گردد و هر فرقه به او پایان می‌پذیرد و هر طایفه او را به خود می‌کشد. او سالار همه فضایل و سر چشمه آن و یگانه مرد و پیشتاز عرصه آنهاست. رطل گران همه فضیلت‌ها او راست و هر کس پس از او در هر فضیلتی، درخششی پیدا کرده است، از او پیروی کرده و در راه او گام نهاده است...
... عامه و خاصه این سخن پیامبر (ص) را نقل کرده‌اند که فرموده است: قاضی‌ترین و آگاه‌ترین شما به علم قضاوت، علی است و قضاوت همان فقه است و بر طبق این سخن علی (ع) فقیه‌ترین اصحاب پیامبر (ص) است و همگان روایت کرده‌اند که چون پیامبر، علی را برای قضاوت به یمن گسیل داشت چنین گفت: «پروردگارا دلش را هدایت فرمای و زبانش را ثابت بدار» و علی (ع) می‌گفته است پس از آن هرگز در قضاوت میان دو کس شک و تردید نکردم...
... اما از نظر جود و سخاوت، حال علی (ع) در آن آشکار است. روزه می‌گرفت و با آنکه از گرسنگی سست می‌شد، باز خوراک و توشه خود را ایثار می‌فرمود و آیات نهم و دهم سوره هفتاد و ششم (انسان) درباره او نازل شده است که می‌فرماید: «و خوراک را با آنکه دوست دارندش به درویش و یتیم و اسیر می‌خورانند، جز این نیست که می‌خورانیم شما را برای رضای خدا و از شما پاداش و سپاسگزاری نمی‌خواهیم». و مفسران روایت کرده اند که علی (ع) جز چهار درهم بیش نداشت؛ درهمی را در شب و درهمی را در روز و درهمی را پوشیده و درهمی را آشکارا صدقه داد و درباره او آیه دویست و هفتاد و چهارم سوره دوم (بقره) نازل شد که می‌فرماید: «آنان که اموال خود را در شب و روز و پوشیده و آشکار انفاق می‌کنند». و از خود امیرالمومنین علی (ع) روایت شده است که بادست خویش، آب از چاه می‌کشید و درختان خرمای گروهی از یهودیان مدینه را آبیاری می‌کرد، چندان که دستش پینه بسته بود و مزدی را که می‌گرفت صدقه می‌داد و خود از گرسنگی بر شکم خویش سنگ می‌بست.
برگرفته از: جلوه تاریخ در شرح نهج‌البلاغه ابن‌ابی‌الحدید؛ ترجمه و تحشیه محمود مهدوی‌دامغانی (۸ جلد). نشر نی.
گروه خبری: خبر روز
تاریخ ثبت خبر: 1396/03/24
کلیدواژه: حضرت علی
ویژه: بلی
گروه منبع: واحد ها
منبع: روابط عمومي
تعداد مشاهده: 396