چاپ ترجمه کتاب «از نگاه جنون» توسط دکتر سید محمود حدادی

مجموعة حاضر گزیده‏ای است از داستان‏های آلمانی از قرن هجدهم تا به امروز،  بیشتر برمبنای روان‏کاوی جان‏های پریشان، و نگاه به جهان جنون.

 

جنون از دیرباز از قصه تا اسطوره، در ادبیات حضور داشته است. به عنوان نمونه، در میان قصه‏های عامیانة آلمانی افسانه‏ای به نام الزة باهوش از دختری تک فرزند حکایت می‏کند کانون همة آرزوهای پدر و مادری که دوست دارند این یگانة دلبندشان از تمامی همسالان خود سر باشد. برای همین «الزة باهوش» صدایش می‏زنند. ولی این دختر معمولی در زیر فشار نقشی که القایش می کنند، کلاغی می شود که در تقلید از کبک راه رفتن طبیعی خود را از یاد می برد. پس در پلة آخر بحران آن که برسر خویشتن خود بماند یا در نقش القایی‏اش فرو رود، دچار دوگانگی می‏شود، به خودگویه می‏افتد و سرگردان در بیابان، از خود می‏پرسد آیا من منم یا من نیستم.

 

در دنیای اسطوره هم از جمله می‏دانیم که هرکول در بی‏خبری از درست و نادرست کارهای خود، فرزندان و همسرش را می‏کشد. یا آژاکس در بی‏تمیزی ناشی از جنون گله‏ای گوسفند را به خیال آنکه دشمن‏اند، از دم تیغ می‏گذراند.

 

قصة کشتار گوسفندان به گمان موهوم آنکه غولان و پلیدانند، در رمان جهانی شدة دن‏کیشوت هم تکرار می‏شود. متنهی در این رمان قهرمان و هم‏زدة داستان خل تنها و انگشت‏‏نمایی است که اسباب خندة اطرافیان خود می‏شود و این اطرافیان را باید برهمین اساس هنوز «عاقل» دانست، زیرا بنابر گفتة هگل کسی می‏خندد که به خطا پی برده است و خود را نیز از شعاع خطر آن دور کرده است. به این معنا دن‏کیشوت در تاریخ انسانی به دوران روشنگری  عقل باور تعلق  دارد. ولی این مجموعة آسیب‏نگارانه از دنیای مدرن برگرفته شده است، دنیایی که به سبب ناهمسازی عناصر بنیادین‏اش، خاصه در عرصة اقتصاد و سیاست و فرهنگ، پیچیدگی‏ای هزار تووار و منظری مه‏آلود یافته است، و در تصویری که آدم‏ها در ذهن خود از آن بر می‏دارند، بسا واقعیت‏اش از وهم قابل تمیز نیست. مسخ کافکا درادبیات آلمانی، و بوف کور هدایت در ادبیات فارسی از جمله چنین دنیایی را ترسیم می‏کنند، اگر بگوییم که چنین دنیایی را اساسأ می‏شود ترسیم کرد.

 

اما نمونة کهن‏تر و کلاسیک این آثار در ادبیات فارسی شاید بیش از همه افسانه‏های هفت پیکر نظامی باشند که فضای قصه‏هایشان را بر اساس ویژگی‏های زیبایی‏شناختی می‏شود رمانتیک دانست.

 

اکبرت زردمو، نخستین داستان این مجموعه نیز در جهان‏بینی خود عناصری رمانتیک دارد. اما داستان لنس بوشنر که محور و کانون این مجموعه است، نگاه جامعه‏شناسانه و روان‏کاوانه را با تجربه‏های پزشکی مدرن پیوند می‏دهد، و به این ترتیب در آسیب‏نگاری مدرن جان، از آثار پیشاهنگ آلمانی به شمار می‏رود و با نمونه‏هایی بسیار می‏توان تأثیر آن را حتی تا به امروز هم در قصه‏پردازی برزگانی چون توماس مان و الیاس کانتی دید.

 

پس از این نوول به قرن بیستم می‏رسیم که پر یسامدترین تجربة انسان‏هایش وحشت و بیگانگی بوده است، احساس‏هایی که به آثار تمامی نویسندگان مکتبی که به اکسپرسیونیسم شهرت دارد، رنگمایة بنیادین آنها را می‏بخشد و نشان می‏دهد که کافکا در ادبیات این دوران استثنا نه، بلکه چکیده‏ای است که نقش کانونی یافته است.

 

 نظر به تمرکزش بر یک موضوع، بهتر اینکه این گزیده، در پرهیز از تکرار، مختصر بماند، وگرنه نویسندگان بسیاری هستند که نگاهی ویژه به آسیب‏های جان آدمی داشته‏اند، از جمله توماس برنهارد اتریشی و بسا بیش از او فریدریش دورنمات. هدف بیشتر ارائة نمونه‏هایی بوده است که به این حوزه از ادبیات چشم‏اندازی خاص باز، و آن را به عنوان مقوله معرفی کند.

 

هر داستان این مجموعه به سهم خود شرح و تفسیری کوتاه و جداگانه نیز یافته است.